در صنایع مختلفی مانند فولاد، معدن، بنادر، نیروگاه‌ها و کارگاه‌های مونتاژ سنگین، جابه‌جایی و انتقال بارهای حجیم و سنگین از مهم‌ترین نیازهاست. یکی از کاربردی‌ترین تجهیزات برای این هدف، جرثقیل دروازه‌ای است که به دلیل انعطاف بالا، ظرفیت مناسب و سازگاری با محیط‌های باز، محبوبیت زیادی در صنایع سنگین پیدا کرده است.
شرکت سدید کاران صبا با تکیه بر دانش فنی، تجربه چندین ساله و تیم مهندسی متخصص، توانسته در طراحی، ساخت، نصب و راه‌اندازی انواع جرثقیل‌های دروازه‌ای مطابق با نیاز صنایع داخلی و استانداردهای بین‌المللی، گام‌های مؤثری بردارد. در ادامه، به معرفی کامل این نوع جرثقیل، انواع آن، کاربردها و نکاتی در انتخاب آن خواهیم پرداخت.
جرثقیل دروازه‌ای چیست؟
جرثقیل دروازه‌ای (Gantry Crane) نوعی جرثقیل صنعتی است که به جای آویزان بودن از سازه سقف، روی زمین نصب می‌شود و بار را از طریق تیر عرضی که بین دو پایه عمودی قرار دارد، جابه‌جا می‌کند. این دو پایه معمولاً روی ریل‌هایی روی زمین حرکت می‌کنند و امکان حرکت طولی دستگاه را فراهم می‌سازند.
در بالای سازه، یک کالسکه (Trolley) و بالابر (Hoist) وجود دارد که روی تیر اصلی حرکت کرده و توانایی جابه‌جایی عرضی و عمودی بار را به جرثقیل می‌دهد. به این ترتیب، این نوع جرثقیل در سه محور (طولی، عرضی و عمودی) قابلیت حرکت دارد.
تفاوت اصلی جرثقیل دروازه‌ای با جرثقیل سقفی در این است که نیازی به سازه‌های سقفی یا سالن صنعتی ندارد و در فضای باز یا نیمه‌سقف‌دار نیز قابل استفاده است. این ویژگی آن را به انتخابی ایده‌آل برای محیط‌هایی مانند محوطه‌های روباز کارخانه‌ها، انبارهای بزرگ و بنادر تبدیل کرده است.
انواع جرثقیل‌های دروازه‌ای
جرثقیل‌های دروازه‌ای بسته به نوع کاربرد، ظرفیت بار، شرایط نصب و محل استفاده، در مدل‌ها و پیکربندی‌های مختلفی طراحی و تولید می‌شوند. در این بخش، رایج‌ترین انواع جرثقیل دروازه‌ای را معرفی می‌کنیم:
جرثقیل دروازه‌ای دو پل (Double Girder Gantry Crane)
این نوع از رایج‌ترین مدل‌هاست و دارای دو تیر اصلی افقی است که بر روی دو پایه عمودی قرار گرفته‌اند. این پایه‌ها روی ریل‌هایی که روی زمین نصب می‌شود حرکت می‌کنند.
ویژگی‌ها:
جرثقیل دروازه‌ای تک پل (Single Girder Gantry Crane)
در این مدل، فقط یک تیر افقی وجود دارد و معمولاً طراحی سبک‌تری نسبت به نوع دو پل دارد.
ویژگی‌ها:
جرثقیل نیمه دروازه‌ای (Semi-Gantry Crane)
در این مدل، یک سمت جرثقیل بر روی ریل زمینی و سمت دیگر آن بر روی ریل نصب‌شده روی دیواره سالن قرار دارد.
ویژگی‌ها:
جرثقیل دروازه‌ای متحرک (Portable Gantry Crane)
این مدل‌ها معمولاً کوچک و قابل حمل هستند و برای بارهای سبک طراحی شده‌اند.
ویژگی‌ها:
جرثقیل دروازه‌ای بدون ریل (Rubber-Tyred Gantry Crane - RTG)
در این نوع، جرثقیل به‌جای حرکت روی ریل، روی چرخ‌های لاستیکی نصب شده و می‌تواند آزادانه حرکت کند.
ویژگی‌ها:
کاربردهای جرثقیل دروازه‌ای در صنایع مختلف
جرثقیل‌های دروازه‌ای به دلیل انعطاف‌پذیری بالا، توان حمل بار زیاد و امکان استفاده در فضاهای روباز یا نیمه‌باز، در صنایع متنوعی مورد استفاده قرار می‌گیرند. در ادامه به مهم‌ترین کاربردهای این جرثقیل‌ها اشاره می‌کنیم:
صنایع فولاد و ریخته‌گری : برای جابه‌جایی شمش‌ها، کویل‌ها، قالب‌ها و قطعات حجیم فولادی استفاده می‌شود. مقاومت این جرثقیل‌ها در برابر حرارت و شرایط محیطی خشن اهمیت زیادی دارد.
صنایع ساختمانی و پروژه‌های عمرانی : برای حمل سازه‌های بتنی، تیرآهن، ستون و تجهیزات ساختمانی در محوطه‌های باز کاربرد دارند. امکان مونتاژ در محل و جابه‌جایی سریع، مزیت مهمی در پروژه‌های عمرانی است.
بنادر و اسکله‌ها : جرثقیل‌های RTG و دو پایه برای تخلیه و بارگیری کانتینرها، قطعات سنگین و تجهیزات از کشتی‌ها به زمین یا بالعکس استفاده می‌شوند.
کارگاه‌های تولید و مونتاژ : در صنایع مونتاژ قطعات ماشین‌آلات، جرثقیل‌های نیمه‌دروازه‌ای یا تک‌پایه برای جابه‌جایی قطعات بزرگ، مؤثر و کاربردی هستند.
نیروگاه‌ها و پالایشگاه‌ها : برای انتقال تجهیزات حساس و حجیم در فضاهای نیمه‌سقف‌دار یا باز مورد استفاده قرار می‌گیرند، به‌خصوص در نیروگاه‌های برق، پالایشگاه‌های نفت و گاز.
ویژگی‌های فنی جرثقیل‌های دروازه‌ای
جرثقیل‌های دروازه‌ای به دلیل طراحی خاص خود، در بسیاری از پروژه‌ها نسبت به سایر سیستم‌های جابه‌جایی بار، برتری دارند. در این بخش به مهم‌ترین مزایا و ویژگی‌های فنی آنها اشاره می‌کنیم:
۱. نصب آسان و عدم نیاز به سازه سقف
بر خلاف جرثقیل‌های سقفی که نیازمند سازه فلزی سقف یا ستون‌های تقویتی هستند، جرثقیل دروازه‌ای روی زمین نصب می‌شود و برای نصب آن نیاز به سوله یا سالن نیست. این موضوع باعث کاهش هزینه‌های زیرساختی می‌شود و امکان استفاده از آن در فضاهای روباز را فراهم می‌کند.
۲. ظرفیت بالا و تنوع در طراحی
جرثقیل‌های دروازه‌ای در ظرفیت‌های مختلف، از چند صد کیلوگرم تا صدها تن، قابل طراحی و ساخت هستند. این تنوع باعث شده تا در صنایع سبک، متوسط و سنگین کاربرد گسترده‌ای داشته باشند.
۳. مناسب برای فضاهای باز و شرایط محیطی سخت
این نوع جرثقیل‌ها برای استفاده در محیط‌های خارجی، مانند بنادر، محوطه‌های صنعتی، کارخانه‌های فولاد، پروژه‌های عمرانی و معادن طراحی شده‌اند. ساختار فلزی آنها به‌گونه‌ای است که در برابر باد، رطوبت، گردوغبار و دیگر شرایط محیطی مقاوم باشند.
۴. حرکت در سه محور مستقل
جرثقیل دروازه‌ای دارای سه محور حرکتی مستقل است:
۵. هزینه نگهداری و تعمیرات کمتر
در مدل‌های ساده‌تر (مانند تک‌پایه یا نیمه‌دروازه‌ای)، به‌دلیل ساختار ساده و عدم نیاز به قطعات پیچیده سقفی، هزینه نگهداری و تعمیرات کاهش می‌یابد. همچنین در فضاهای باز، دسترسی آسان‌تری برای سرویس‌دهی وجود دارد.
۶. امکان جابه‌جایی در محل پروژه
برخی از مدل‌ها مانند جرثقیل‌های دروازه‌ای متحرک یا لاستیکی (RTG)، قابلیت جابه‌جایی در محیط‌های وسیع را دارند. این ویژگی در پروژه‌هایی که محل بارگیری متغیر است، بسیار ارزشمند است.
۷. امکان اتوماسیون و کنترل هوشمند
جرثقیل‌های دروازه‌ای مدرن قابلیت تجهیز به سیستم‌های کنترل از راه دور (ریموت کنترل)، سیستم‌های PLC و اتوماسیون صنعتی را دارند. این موضوع هم ایمنی را افزایش می‌دهد و هم بهره‌وری عملیات را بالا می‌برد.
۸. اهمیت طراحی سفارشی بر اساس نیاز پروژه
یکی از مهم‌ترین عوامل موفقیت در انتخاب و بهره‌برداری از جرثقیل‌های دروازه‌ای، طراحی مهندسی شده و متناسب با شرایط پروژه است. نوع بار، ظرفیت مورد نظر، ابعاد فضای کاری، شرایط محیطی، نوع حرکت و حتی روش بهره‌برداری باید در طراحی لحاظ شود.
در شرکت سدید کاران صبا، پیش از طراحی نهایی، کارشناسان فنی با بررسی دقیق نیازهای مشتری، طرحی اختصاصی و مهندسی‌شده ارائه می‌دهند تا بیشترین بازدهی، ایمنی و طول عمر را در پروژه حاصل کند.
نکات مهم در سفارش جرثقیل دروازه‌ای با خدمات سدید کاران صبا
۱. طراحی و انتخاب صحیح نوع جرثقیل:
در تماس اولیه، اطلاعات پروژه شامل ظرفیت مورد نیاز، محیط نصب، میزان حرکت و نوع بار دریافت می‌شود.
سپس طراحی اختصاصی (Single, Double Girder، Semi-Gantry یا RTG) بر اساس نیاز مشتری انجام می‌شود.
۲. استفاده از قطعات استاندارد و با ضمانت:
بالابرها (Hoist) از برندهایی همچون GIS، MISIA و Italkrane با گواهی‌های ATEX / IEC و تضمین کیفیت استفاده می‌شود.
این قطعات دارای پوشش IP مناسب (IP55، IP65، IP66) و مناسب محیط‌های Zone 1 و Zone 2 هستند.
۳. تست‌های فنی و تضمین کیفیت:
قبل از نصب، تست‌های بارگیری و عملکرد، صحت عملکرد بالابر، ترمز، PLC و هماهنگی سیستم حرکتی انجام می‌شود.
پس از نصب در محل، تست نهایی با حضور نماینده فنی شرکت صورت می‌گیرد.
